Ο σπουδαιότατος αρχαιολογικός χώρος της Γόρτυνας, κοντά στο χωριό Άγιοι Δέκα της Μεσαράς και δίπλα στο σημερινό Μητροπολιανό ποταμό, βρίσκεται στο σημείο όπου άνθισε μια από τις αρχαιότερες και πιο ισχυρές πόλεις της Κρήτης, της προϊστορικής και της ιστορικής περιόδου.
Τα ερείπια της αρχαίας πόλης απλώνονται σε έκταση 4.000 στρεμμάτων, από τους λόφους του Αη – Γιάννη, του Βόλακα και τον Προφήτη Ηλία βόρεια έως το χωριό των Αγ. Δέκα ανατολικά και την Μητρόπολη νότια. Το νοητό τετράπλευρο που σχηματίζουν τα ερείπια της πόλης, έχει μήκος πλευράς 2 χλμ.. Η έκτασή του, τον αναδεικνύει ως το μεγαλύτερο αρχαιολογικό χώρο στην Κρήτη και έναν από τους μεγαλύτερους στην Ελλάδας.
Στο κεντρικό αρχαιολογικό χώρο ο επισκέπτης μπορεί να δει το ρωμαϊκό Ωδείο και τη Μεγάλη Επιγραφή με τον Κώδικα Νόμων της Γόρτυνας, τον πρωτοβυζαντινό ναό του Αγίου Τίτου και τη Γλυπτοθήκη δίπλα στο αναψυκτήριο.
Η περιοχή κατοικείται αδιάκοπα από τη Νεολιθική εποχή (5000-3300 π.Χ.) έως και σήμερα. Κατά τη Μινωική εποχή φαίνεται πως υπήρχε οικισμός χωρίς όμως ιδιαίτερη σπουδαιότητα. Κατά τη Γεωμετρική περίοδο (10ος – 8ος αι. π.Χ.) η ακρόπολη της Γόρτυνας οχυρώνεται καιδημιουργείται ο πρώτος αστικός πυρήνας, γύρω από το ναό της Αθηνάς.
Από τον 8ο αιώνα η πόλη άρχισε να απλώνεται νότια, στις πλαγιές και τους πρόποδες των βόρειων υψωμάτων και στις όχθες του Ληθαίου ποταμού, όπου αργότερα κατά τα ιστορικά χρόνια, δημιουργήθηκε η Αγορά, το πολιτικό κέντρο της αρχαίας Γόρτυνας.
Ταυτόχρονα μικροί οικισμοί άρχισαν να δημιουργούνται στη πεδιάδα νότια, στη θέση του ιερού του Πύθιου Απόλλωνα. Εκεί κατά την αρχαϊκή εποχή δημιουργήθηκε το δεύτερο κέντρο της πόλης και ο ναός του Απόλλωνα έγινε πλέον ο πολιούχος της.
Θερινό (1 Απριλίου-31 Οκτωβρίου): Δευτέρα-Κυριακή 08:00-19:30
Τηλ. Επικοινωνίας: 28920 31144